Yazar : Dr. Muavviz AYVAZ -------------------------------------------------------------------------------- Sayı : 19. Sayı (Temmuz - Eylül 2008) -------------------------------------------------------------------------------- Konu : Teknoloji -------------------------------------------------------------------------------- Kaliforniya UC Davis Üniversitesi Toprak Etkileşimleri Laboratuvarı`nda, yeraltında doğal olarak bulunan “Bacillus Pasteruii” adlı bakterinin “beton aşısı” gibi kullanılabileceği kanıtlandı. Yapılan deneyler, bu bakterinin enjekte edildiği yerde kendiliğinden kalsit üreterek toprak yapısındaki boşlukları doldurduğunu ve gevşek zemini kayaya çevirdiğini gösterdi. Bu bakterinin bir aşı gibi depremde ağır hasarlara neden olan yumuşak zeminlerde kullanılmasıyla depremin yıkıcı etkisinin önemli ölçüde azaltılabileceği ifade ediliyor. Uzunca bir süredir bacillus pasteruii adlı bakteri üzerine çalışan Jason DeJong adlı bilim adamının tespitine göre, yer altında doğal olarak bulunan bakteri kalsiyum karbonatı önce erimeye zorluyor, ardından da ortaya çıkan doğal çimentoyu iyice sıkılaştırarak adeta beton haline getiriyor. DeJong özel aletlerle zemine bir çok noktadan enjekte edilebilen bakterinin bilinen tüm zemin güçlendirme yöntemlerinden daha ucuz olduğunu belirtiyor. DeJong`a göre bakterinin bir başka özelliği de bitmiş binalarda bile aşı gibi sonradan zemine enjekte edilebilmesi. Deprem aşısının fiyatı konusunda açıklama yapmaktan kaçınan bilim adamının bu araştırması, ABD Ulusal Bilim Vakfı tarafından finanse edilmiş. Bu tekniğin daha önce tarihi değeri bulunan heykellerin içindeki boşlukları ve dışındaki çatlakları kapatmakta kullanıldığını kaydeden DeJong, kendisinin kalsiti güçlendirmek için, oksijen ile bakteriyi besleyecek bazı besin maddeleri eklediğini söylüyor. DeJong, projesinin asıl hedefinin deniz kıyısında kumsal araziye inşa edilen binaların depreme karşı dayanıklı hale getirilmesi olduğunu söylüyor ve bakterinin yalnız evlerde değil, tünel, baraj, köprü gibi yapılarda da kullanılabileceğini belirtiyor. Uzmanlar Ne Diyor? Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Geoteknik Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Kutay Özaydın`a göre, Türkiye`de halihazırdaki mevcut teknoloji zemin boşluklarını doldurmaya yetmiyor. Çünkü iri çimento taneleri zemindeki ince kumun arasına giremiyor. Özaydın, “Bakteri kullanımının uygulamaya geçmesi çok iyi olacak. Zemin ne kadar sert olursa bina depreme o denli güçlü olur” diyor. Ayni bölümden Prof. Dr. Sönmez Yıldırım da, “Türkiye`de temel zemini genellikle ince taneli kum ve kilden oluşur. Klasik çimento enjeksiyonu ile bu maddenin arasındaki boşlukları doldurmanın olanağı yoktur. Bu durumda kimyasal enjeksiyon tekniklerinin kullanılması gerekirdi ama ülkemizde bu teknikler bile kullanılmıyor. Çünkü çok pahalı. Biliyorsunuz Adapazarı depreminde yıkılan binalardan büyük bir bölümü zemin sıvılaşmasından yıkılmıştı. Ama binaların yıkılmasında tek neden temel değil. Çarpık üst yapı nedeniyle de birçok bina yıkılmıştı” diyor.İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Cemal Gökçe ise, “Türkiye`deki binaların zeminini sağlamlaştırmak için bakteri aşılamaktan daha önemli şeyler var. Zemin şartlarına uygun bir proje, doğru denetim, standartlara uyma gibi noktalara dikkat edilirse bakteriye gerek kalmaz. Ayrıca zemin sağlamlaştırmak için beton dökme ve kazık çakma gibi yöntemler de var. Bina sağlam yapılmadıkça kayanın üstüne bile inşa edilse sonuç fark etmez. Bakteri binayı kurtaramaz” demekte. Kaynaklar 1. http://www.sil.ucdavis.edu/projects-bsi.htm 2. DeJong, J.T., Fritzges, M.B., and Nüsslein, K. “Microbial Induced Cementation to Control Sand Response to Undrained Shear” ASCE Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, 2006, Vol. 132, No. 11, pp. 1381-1392.